De IJssel is onze vriend en maakte op de Wilpse Klei het IJssellandschap op zijn mooist, zeggen kenners. De rivier zelf, kasteelheren, adellijke landeigenaren en boeren vormden eeuwenlang dit landschap en wat daarbij van waarde werd geacht. Vooral het oude coulisselandschap van landgoed De Poll, de Bomendijk en de ruïne van slot Nijenbeek zijn uniek. Kunstenaars -vooral dichters, schilders en fotografen- proberen nog steeds die iconische schoonheid in beelden en woorden te vatten.
IJssellandschap staat voor landbouwland. Goed voedsel, geworteld in gezonde bodem en een eerlijk inkomen: de grootste zorg die ons vandaag bezighoudt. Grote en kleinere boeren -veelal melkveehouders- experimenteren met duurzamere alternatieven. Wandelend over de Veluwse Bandijk zien we strokenteelt, kruidenrijk grasland en met bloemen ingezaaide akkerranden. Er valt hier nog te kiezen. Van intensivering tot de overgang naar bio-diverse kringlooplandbouw. Het is niet de vraag óf de koers verlegd wordt, maar wanneer het kantelpunt bereikt kan worden.
In mei ontvouwt zich hier een veelkleurige lappendeken van weides met paarden- en pinksterbloemen, ontluikend fluitenkruid, donkere vers geploegde klei, gladgestreken zaaiklare akkers, uitlopende knotwilgen, bloeiende sleedoorn- en meidoornhagen. In dit groene decor laat het koeienleven zich van zijn fraaiste kant zien. Een kunstwerk op zichzelf.
Als je hier woont en werkt vraag je je af: “Hoe zou beeldende kunst hier nog iets aan toe kunnen voegen? Kunst in ons boerenland? Kunst is iets voor een elite die dat toch gewoon in de musea, publieke ruimtes in steden kan beleven?”
Zelf behoor ik tot die elite, maar niet iedereen wordt aangenaam geraakt door de abstracte vervreemdende beelden waar ik juist zo van houd. Veel medebewoners hebben een andere smaak. Zij houden de schilderdoeken, oude melkbussen en granaathulzen in ere waarop lokale ambachtelijke schilders hun boerderij afbeeldden. Dát is kunstig. Kunst die aanspreekt of zelfs ontroert.
Wij zijn niet eenkennig en delen de Wilpse Klei met veel onbekende passanten. Toch voelen plattelanders zich ongemakkelijk als ze tegen onbegrijpelijke beelden aankijken die voor hun gevoel ongevraagd in hun eigen habitat worden neergezet. Sommigen zien het als gebrek aan respect voor ‘hun’ mooie landschap. Het irriteert omdat de kernboodschap hen ontgaat. Onbekend maakt onbemind.
Als boerendochter groeide ik op in De Kempen. Met belangstelling volg ik project ‘Landkunst’ in het Dal van de Kleine Beerze. Daar zijn vijf kunstobjecten geplaatst in een co-creatie van kunstenaars, bewoners, pachters, bedrijfsleven en gebiedsorganisaties. De kunstwerken van ‘Landkunst’ verbeelden actuele plattelandsthema’s rondom bodem, water, biodiversiteit en duurzame landbouw. Boeren inspireerden met hun verhaal kunstenaars die op hun beurt met kunst plattelanders via verbindende beelden wisten te raken.
Studio Elmo Vermijs maakt voor IJsselbiënnale-editie 2021 in het kader van het thema TIJ, TIJD en TIJDELIJKHHEID met de boerenfamilie van Johannahoeve een tijdelijk regeneratief bouwwerk waarin de bodem centraal staat. Kunnen meer plattelanders nadrukkelijker worden verleid om actief mee te doen? Wie weet, smaakt het straks dan wel naar méér!
Lidy Klein Holkenborg
Dertig jaar plattelander op de Wilpse Klei. Met fotograaf Evert van de Worp en bewoners maakte zij afgelopen jaar het boek Geworteld in Wilpse klei.
Meer weten? wilpseklei2021@gmail.com