Meer verlangen naar minder en minder verlangen naar meer
Op 16 september 2021 kwamen ruim 100 beleidsmakers, ruimtelijk professionals, bewoners, jongeren en kunstenaars uit de IJsselvallei bijeen om samen met dromers, doeners, wetenschappers en uitdagers het inzicht vergroten van de mogelijkheden richting te geven aan de toekomst van onze leefomgeving. Het was een bijzondere bijeenkomst met impactvolle sprekers, inspiratie, presentaties, gesprekssessies en veel energie bij de aanwezigen. Het programma en de lijst met sprekers van deze dag vind je hier.
“De krachtigste motor voor verandering is het oproepen van verlangen naar verandering. Verbeeldingskracht is daarbij essentieel. Niet de wereld bepaalt wie we zijn, maar omgekeerd, met onze verhalen vormen we de wereld.” (Floris Alkemade).
Het samenvatten van deze dag levert bovenstaande bruikbare ‘praatplaat’ op (klikken = uitvergroten). Met dank aan Jean Klare
De IJsselbiënnale streeft ernaar samen – als IJsselvallei-bewoners – te dromen naar een nieuwe toekomst.
We nemen daarbij de vier elementen van Plato vormen de leidraad: aarde, water, vuur en lucht. Vandaar uit bespreken we de stand van zaken én de toekomstige ontwikkelingen. We lopen tegen de grenzen aan van de mate waarin deze elementen ons in ons leven en welvaart kunnen voorzien. Hoe gaan we daarmee om? Inspiratie voor deze aanpak hebben we gevonden in onder meer het boek ‘De Tovenaar en de Profeet’ van Charles Mann. Hierin wordt omschreven hoe er een groot verschil bestaat tussen mensen enerzijds die ervan overtuigd zijn dat we in staat zijn om met technologie deze grenzen te verleggen en op te rekken. Anderzijds zijn er mensen die geloven dat we onze behoeftes moeten aanpassen zodat ze binnen deze grenzen passen.
“We zien groepen in de samenleving die geloven dat de huidige uitdagingen alleen op te lossen zijn met technologische vooruitgang en groepen die ervan overtuigd zijn dat alleen een betere relatie tussen mens en natuur soelaas biedt. Profeten en tovenaars herkennen het optimisme van hun tegenpolen niet.” (Charles C. Mann)
De IJsselbiënnale streeft ernaar deze tegenstelling achter ons te laten. Kortom: Hoe kunnen we een goed voorouder zijn voor de aarde en zorgen dat de kinderen van onze kinderen een toekomst hebben. En ons zullen zien als belangrijke veranderaars op een cruciaal moment?
“Onder alle grote problemen waar de wereld mee worstelt, ligt één kraakheldere oorzaak: we denken alleen aan de korte termijn…We worden zelden gestimuleerd verder te denken dan ons eigen leven. Onze economie en ons politieke stelsel is voornamelijk op de korte termijn gericht.” (Roman Krznaric, De goede voorouder).
Overall conclusie van deze dag: “We gaan meer verlangen naar meer en minder verlangen naar meer”.
(Video impressie van Onderstroom 2021 – 6.35 min en opname van de bijdrage van René ten Bos 15.04 min)
Water
Belangrijke beslissingen nemen we oog in oog met het water en met onze kinderen
Inleiding door Hetty Klavers (dijkgraaf Zuiderzeeland) met tafelgenoten Elmo Vermijs (kunstenaar/ontwerper) en Li An Phoa (ecoloog).
Hetty Klavers benoemt haar 3 waarden: schoonheid, oprechtheid, dienstbaarheid. Hetty Klavers vertelt over haar ontzag voor water, de IJssel was geen vriend. Vervolgens geeft ze aan zich af te vragen of wij nu nog de tijd krijgen zoals haar voorgangers bij de waterschappen dat hadden. De veranderingen gaan steeds sneller. Ze ergerde zich aan de vraag van een journalist dat het een ‘wake-up call’ is. Het waterschap is al heel lang bezig met de veranderingen die zich voltrekken. Dit komt niet uit het niets. Voor haar gaat het om: ‘niet fixen, maar geleiden, zorg dat het water de ruimte krijgt’.
Een waterschap gaat niet alleen over het water, maar ook over de grond, de aarde, biodiversiteit. Het gaat met het water ook over het landschap en de leefbaarheid. Houdt democratie ons soms tegen? Ze noemt bloemrijke dijken als voorbeeld waar boeren niet blij mee zijn, anderen wel. Ook voor kunstenaar/ontwerper Elmo Vermijs, die opgroeide aan zee betekent water gevaar, maar ook plezier en levensenergie. Hij zwemt bijvoorbeeld in koud water.
Ecologe en pleitbezorger voor drinkbare rivieren Li An Phoa voelt een diepe verbondenheid met het water en daarmee het leven. Toen ze in Canada het water uit een rivier kon drinken was dat een ervaring die haar bewust maakte van wat eigenlijk normaal zou moeten zijn. Een Oergevoel dat het normaal is om water te drinken. Vervolgens ontstaat het gesprek met de groep. Deels in een van de tenten, deels met de voeten in de IJssel: Bij veranderingen van ‘water’ in Nederland wordt speelt angst vaak een rol. Hoe kunnen we andere gevoelens bereiken? We kijken meer naar het water dan dat we het voelen (geldt ook voor gevaar). Beleving ervan zorgt ook dat je leeft. Meer nabijheid en intimiteit met het water ontwikkelen.
Tijdens de Watersessies werden uit de Onderstroom- vragen: “wat gaan we meer doen en wat gaan we minder doen?” deze inzichten gedestilleerd.
Aarde
We vertrouwen op samen, de bodem is hoofdpersoon en we monitoren: wat is het passende gebruik?
Inleiding door Jeanet van Antwerpen (directeur BPD Oost NL) samen met tafelgenoten Fransjan de Waard (o.a. Eetbaar Landschap) en Lidewij Bosman (de Wilde Landen).
Jeanet begon in jaren ’70, Sindsdien is in haar werk het paradoxale gebleven. Als ontwikkelaar draag je bij aan de vervuiling van de omgeving enerzijds, maar heeft een innerlijk harmonieus gevoel bij natuur anderzijds. Dat leidt tot haar uitdaging als gebiedsontwikkelaar: Hoe doe ik het goed? Haar basis uitgangspunt is: “waarde toevoegen zonder iets te beschadigen”. Op de loer ligt: handelingsverlamming/-verlegenheid.
Tijdens de Aarde sessies werden Wat moeten we nu hier in de IJsselvallei doen en laten? Samen met de groep en haar tafelgenoten worden deze ideeën en voorbeelden gedeeld.
Vuur
We gaan meer verlangen naar minder en minder verlangen naar meer
Inleiding door Tim Vredeveld (Oversticht) met tafelgenoten Merlijn Twaalfhoven (kunstenaar/componist) en Gaby Markandu (Fridays for Future.
Vuur staat voor energie (opwekking en gebruik) in het landschap: Tim Vredeveld, aan tafel met componist Merlijn Twaalfhoven: Het landschap verandert continu, daarbij zijn energie en vuur de rode draad. Het beheersen van het vuur (letterlijk) maakte de mogelijkheden onbeperkt. Oproep van Tim: laat het landschap leidend zijn voor de energietransitie > nieuwe energievormen moet je met aandacht een plek geven. Niet daar waar het kan, maar daar waar we het willen (of niet). De snelheid in veranderingen is zo groot dat het landschap niet meer de kans krijgt haar kwaliteit terug te ‘winnen’. Wat zie je als je naar windmolens kijkt? Ze worden beschouwd als de iconen van Flevoland. Hoe we ze beschouwen ligt aan het verhaal dat we erbij vertellen: het verhaal moet triggeren. Wat we missen door de huidige veranderingen is de herinnering aan het landschap van onze jeugd. Moeten we een afweging maken tussen het: individueel verlies (herinnering aan het landschap <> collectief drama (klimaatverandering). Probeer je eens echt voor te stellen hoe de komende generaties leven, en hoe zij zullen lachen om ons gedoe over een paar windmolens, terwijl zij het land moeten evacueren omdat het water komt!
Tijdens de Luchtsessies werden uit de Onderstroom- vragen: “wat gaan we meer doen en wat gaan we minder doen?” werden samen met de groep deze inzichten gedestilleerd.
Lucht
Verbeteringen doen we samen en koppelen we aan verschillende generaties
Na een inleiding door Godelieve Wijffels (Afdelingshoofd Ruimte en Economie, Gemeente Zwolle) ontspint zich een gesprek met haar tafelgenoten Edwin van der Strate (Tauw), Kim van Hooydonk (Jongeren Milieu Actief) en Dora Kotsi (kunstenaar).
De deelnemers schuiven soms ook aan of voegen vanuit de ‘zaal’ iets toe. Godelieve begint met het beeld dat ze altijd al graag op haar rug in het veld ging liggen om naar de wolken te kijken. René ten Bos zegt dat we verdwaald zijn in de verandering, in de toekomst. En ook: hoop is arbeid tegen de angst.
Tijdens de Lucht sessies worden verschillende inzichten door de groep met elkaar gedeeld.
